Artikel

De SP-fractie in de Provinciale Staten van Limburg heeft haar zorgen geuit over de mogelijke betrokkenheid van bestuurders en ambtenaren bij projecten van Van Pol Beheer BV. De projectontwikkelaar Piet van Pol is verdachte in het corruptieonderzoek in de zaak van Van Rey, voormalig wethouder in Roermond.

Betrokkenheid bestuurders en ambtenaren
De SP-fractie maakt zich zorgen over de mogelijke betrokkenheid van bestuurders en ambtenaren bij projecten van Van Pol Beheer BV. Zij vraagt zich af of zij in deze zaak zijn gehoord en of hun betrokkenheid kan worden uitgesloten.

Negatieve beeldvorming
De Statenfractie van de SP geeft bovendien aan bang te zijn voor de negatieve beeldvorming die door deze zaak ontstaat. Een overheid die zaken doet met een van corruptie verdachte projectontwikkelaar draagt niet bepaald bij aan een positief imago van de overheid.

Risico’s
Ook uit de SP-fractie haar zorgen over de financiële en juridische risico’s die deze zaak met zich meebrengt met betrekking tot investeringen in Van Pol Beheer BV. Zij wil daarom dat de toegezegde lening van 23,5 miljoen euro voor het centrumplan Kerkrade – uitgevoerd door Van Pol Beheer BV – wordt bevroren, in afwachting van de uitkomst van de rechtszaak.

Andere projecten
De projectontwikkelaar is naast de herstructurering van het centrum van Kerkrade tevens betrokken bij de ontwikkeling van Jazz City Roermond en Roerdelta Roermond. Of de dagvaarding van Van Pol gevolgen heeft voor deze projecten is vooralsnog onbekend.

“Een beetje integer kan best”, aldus minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken. Minister Plasterk vindt het te zwart-wit om aan te nemen dat mensen óf wel óf niet integer zijn en vindt het beter om toe te geven dat er een grijs gebied bestaat. Hij ziet integriteit als iets dat kan worden bevorderd. Op het eerste oog lijkt de uitspraak onverenigbaar met die van Ien Dales, voormalig minister van Binnenlandse Zaken (1989-1994). Zij zette het onderwerp integriteit eind vorige eeuw nadrukkelijk op de agenda door te stellen: “Een overheid kan niet en een rechtstaat zijn én niet integer. Een niet-integere overheid kan de rechtsorde niet handhaven. De overheid is of wel of niet integer. Een beetje integer bestaat niet”. Maar schijn bedriegt! Conform onze eigen integriteitstrainer kan de uitspraak van Plasterk (22 jaar na dato) worden gezien als een, dan wel onbedoelde maar desalniettemin, correcte interpretatie van Ien Dales.

Interpretatie Robbert-Jan Eekhout van Integriteit.nl
De uitspraak van Ien Dales is sinds ze hem introduceerde uitlopend geïnterpreteerd. Eén wijze waarop men de uitspraak kan interpreteren is: ‘mensen zijn integer of ze zijn het niet’. Er bestaat géén grijs gebied daartussen. Deze zienswijze blijkt echter in de praktijk veel te simplistisch en onhaalbaar, voornamelijk omdat deze opvatting veel te hoge eisen stelt aan mensen die van nature feilbare wezens zijn en per definitie dus niet volledig integer.

Ofschoon het veel makkelijker zou zijn geweest wanneer mensen óf wel óf niet integer zijn. Men had dan de ‘rotte-appel-methode’ kunnen toepassen: toetsen welke mensen niet integer zijn en deze simpelweg royeren uit de organisatie. In de praktijk blijkt echter dat we allemaal in staat zijn tot zowel integer als niet integer gedrag; de één laat het echter consequenter zien dan de ander. Zelfs de grootste moraalridder laat af en toe steken vallen. Zo kan iedereen (blijven) leren om meer integer te worden.

Het lijkt mij dan ook waarschijnlijker dat een mensen-mens als Ien Dales iets anders voor ogen had met deze uitspraak. Als we de uitspraak van Ien Dales onder de loep nemen, valt een taalnuance op. Zo spreekt zij niet over ‘individuen’ maar over ‘de overheid’. Wanneer we het over de overheid hebben, dan hebben we het vaak over het instituut. Met betrekking tot de uitspraak van Ien Dales zou dit dan betekenen dat het overheidsinstituut volledig integer moet zijn. Het instituut moet dan ook de lat ten aanzien van integriteit tegen het plafond leggen en zodoende ernaar streven (bijvoorbeeld in haar missie, visie en beleid) om haar werknemers (volledig) integer te maken. Ook al zou dit streven nooit behaald worden, is het als doelstelling een nuttig uitgangspunt. Want het gevaar ligt op de loer wanneer de overheid marchandeert ten aanzien van de integriteitsdoelstellingen, integriteit al snel een glijdende schaal wordt. Met alle gevolgen dien.

Zodoende gaan we bij integriteit.nl mee met de uitspraak van minister Plasterk dat mensen best “een beetje integer” kunnen zijn. In onze filosofie kunnen dan ook alle mensen, ongeacht hoe integer zij zichzelf vinden of zijn, leren om steeds meer integer te worden. Daarbij is de grootste deugd niet om integer te zijn (wat door onze feilbaarheid niet haalbaar is) maar het streven om steeds ‘integerder’ te worden, om zodoende te reiken naar een integere overheid.

Flexibilisering op de arbeidsmarkt brengt nieuwe integriteitskwesties met zich mee. Zo stelt adviesbureau Andersson Elffers Felix (AEF) na een verkenning die werd gedaan in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Flexibilisering arbeidsmarkt
Eén van de belangrijkste oorzaken voor nieuwe integriteitsrisico’s is volgens de experts van AEF de flexibilisering van de arbeidsmarkt zoals decentralisaties, tijdelijke contracten, externe inhuur enzovoorts. Door deze ontwikkeling werken ambtenaren steeds zelfstandiger en is de kans dat zij daarbij aan het toezicht van leidinggevenden ontsnappen, aanzienlijk groter. Bovendien is de binding met de organisatie en haar cultuur door deze flexibilisering vaak geringer, waardoor de kans op integriteitsschendingen toeneemt.

Wees alert
Plasterk drukt overheidsorganisaties op het hart alert te zijn op deze ontwikkeling op de arbeidsmarkt in relatie tot integriteitskwesties. Hij roept hen op tot het uitvoeren van een risicoanalyse toegespitst op de eigen specifieke context om zo de kans op integriteitsschendingen te verkleinen dan wel te voorkomen.

ICT-leverancier Ordina heeft tussen 2005 en 2010 gesjoemeld met diverse aanbestedingsprojecten van het Ministerie van Veiligheid en Justitie en van de gemeente Rotterdam. Dat kwam naar voren in de televisieuitzending van Zembla van donderdag 2 oktober. De ICT-gigant maakte jacht op informatie die nodig was om orders in de wacht te slepen. Vertrouwelijke, cruciale documenten werden onder meer door een ambtenaar van de gemeente Rotterdam aan Ordina toegespeeld. 

Klokkenluider
Zembla baseert haar beweringen op bedrijfsgegevens (bedrijfsplannen, adressenbestand en e-mails) van Ordina die afkomstig zijn van een usb-stick, die Zembla via een klokkenluider in handen heeft gekregen. Zo zou bijvoorbeeld in 2009 een ambtenaar van de gemeente Rotterdam informatie hebben doorgespeeld over een aanbesteding van een softwareproject van enkele tientallen miljoenen euro’s, waardoor Ordina beschikte over illegaal verkregen informatie en dus onterecht handelde met voorkennis.

Onderzoek
Op verzoek van het Ministerie van Veiligheid en Justitie is de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een onderzoek gestart naar de vermeende fraudezaak. Ook justitie doet momenteel onderzoek naar de integriteitsschendingen, evenals de gemeente Rotterdam. De betrokken ambtenaar is gedurende het onderzoek geschorst.

De Rijksrecherche is een onderzoek gestart naar de mogelijke fraude bij grondaankopen in de gemeente Nuenen. Dat heeft het Openbaar Ministerie (OM) in Den Bosch onlangs bekend gemaakt.

Gemeente benadeeld
Zeer waarschijnlijk is de Brabantse gemeente Nuenen bij negen grondaankopen benadeeld. Er zijn grote verschillen ontdekt tussen de taxaties en de bedragen die de gemeente uiteindelijk voor de grond heeft betaald. De schade voor de gemeente wordt geschat op meer dan vijf miljoen.

Geheim rapport
Het gesjoemel met de grondtaxaties kwam aan het licht toen het Eindhovens Dagblad een geheim rapport op haar website publiceerde. Uit het rapport blijkt dat er bijna stelselmatig met de taxatierapporten is gesjoemeld en dat een topambtenaar daarbij betrokken zou zijn. Volgens de onderzoekers kreeg de desbetreffende ambtenaar teveel vrijheid. Zo mocht hij de onderhandelingen voeren en tevens de collegebesluiten en koopovereenkomsten tekenen.

Het college van B&W had eerdaags besloten het omstreden rapport niet openbaar te maken, zodat het onderzoek naar de fraude door de Rijksrecherche niet belemmerd zou worden. Een raadslid van de gemeente Nuenen dacht daar echter anders over en speelde het rapport door aan het Eindhovens Dagblad, die op haar beurt het rapport op haar website publiceerde.

Jos van Rey, de oud-VVD-wethouder die wordt verdacht van belangenverstrengeling en het lekken van informatie, is gevraagd zitting te nemen in de Commissie Benoembaarheid Wethouders in Roermond. Deze commissie screent beoogde kandidaat-wethouders op benoembaarheid.

Het zonder reden snuffelen in persoonsgegevens van bekende Nederlanders kwam aan het licht toen Kamerleden Paul Ulenbelt (SP) en Steven van Weyenberg (D66) aan de bel trokken. Zij kwamen met het bericht dat ambtenaren misbruik maken van het systeem (Suwinet) waarmee gemeenten en uitkeringsinstanties gegevens uitwisselen. Ambtenaren zouden snuffelen in gegevens van bijvoorbeeld bekende voetballers en filmsterren.

Inspectie SZW
Uit onderzoek van de Inspectie SZW onder tachtig gemeenten blijkt dat in dertien gemeenten gegevens van bekende Nederlanders zijn geraadpleegd zonder dat daar een goede reden voor was. Volgens staatssecretaris Klijnsma is dit onacceptabel. Zij vindt dat burgers erop moeten kunnen vertrouwen dat er zorgvuldig met hun gegevens wordt omgegaan. Waarschijnlijk wordt het vanaf 2015 mogelijk om als uiterste maatregel overheidsinstellingen de toegang tot het informatiesysteem te ontzeggen.

Het is onacceptabel dat gemeenteambtenaren ongestraft in persoonsgegevens van onder andere bekende Nederlanders kunnen snuffelen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten neemt maatregelen om de beveiliging van persoonsgegevens beter te kunnen borgen. Dat schreef staatssecretaris van Sociale Zaken, Jetta Klijnsma, onlangs aan de Tweede Kamer.

Het zonder reden snuffelen in persoonsgegevens van bekende Nederlanders kwam aan het licht toen Kamerleden Paul Ulenbelt (SP) en Steven van Weyenberg (D66) aan de bel trokken. Zij kwamen met het bericht dat ambtenaren misbruik maken van het systeem (Suwinet) waarmee gemeenten en uitkeringsinstanties gegevens uitwisselen. Ambtenaren zouden snuffelen in gegevens van bijvoorbeeld bekende voetballers en filmsterren.

Inspectie SZW
Uit onderzoek van de Inspectie SZW onder tachtig gemeenten blijkt dat in dertien gemeenten gegevens van bekende Nederlanders zijn geraadpleegd zonder dat daar een goede reden voor was. Volgens staatssecretaris Klijnsma is dit onacceptabel. Zij vindt dat burgers erop moeten kunnen vertrouwen dat er zorgvuldig met hun gegevens wordt omgegaan. Waarschijnlijk wordt het vanaf 2015 mogelijk om als uiterste maatregel overheidsinstellingen de toegang tot het informatiesysteem te ontzeggen.

Twee dagen na zijn benoeming in de gemeente Oude IJsselstreek (Gelderland) is SP-wethouder Jelle Berens alweer afgetreden. Volgens een verklaring van de gemeente heeft hij een oneigenlijke druk uitgeoefend op de pers om de publicatie van een artikel te voorkomen. Daarnaast heeft hij tijdens een interview vertrouwelijke informatie naar buiten gebracht.

Relatie onwerkbaar
Volgens collega’s is zijn relatie met de pers door het voorval onwerkbaar geworden. Zijn integriteit is er bovendien door ter discussie komen te staan. Berens is op eigen initiatief afgetreden, nadat zijn collega’s aan hadden gegeven dat er geen vertrouwen meer was voor verdere samenwerking.

ICT-leverancier Ordina heeft tussen 2005 en 2010 gesjoemeld met diverse aanbestedingsprojecten van het Ministerie van Veiligheid en Justitie en van de gemeente Rotterdam. Dat kwam naar voren in de televisieuitzending van Zembla van donderdag 2 oktober. De ICT-gigant maakte jacht op informatie die nodig was om orders in de wacht te slepen. Vertrouwelijke, cruciale documenten werden onder meer door een ambtenaar van de gemeente Rotterdam aan Ordina toegespeeld. 

Factuur
De vijf mannen zouden in de periode december tot januari hebben gesjoemeld met een factuur van ruim 186.000 euro van een afvalverwerkingsbedrijf aan een stadsdeel. Eén van de mannen, een stagiair die bij de gemeente werkte, onderschepte de originele factuur en speelde die door aan een tussenpersoon. Na vervalsing van het rekeningnummer, legde de stagiair de factuur weer terug.

Argwaan
De zaak kwam aan het licht toen een bank argwaan kreeg over de juistheid van het rekeningnummer en naar de gemeente stapte voor verificatie. Er was toen al 40.000 euro opgenomen. Het restbedrag heeft de bank kunnen bevriezen.

Aangifte
De gemeente heeft direct na de ontdekking aangifte gedaan. De verdachten werden gearresteerd, maar zijn inmiddels weer op vrije voeten. Het is nog onbekend wanneer de mannen voor de rechter moeten verschijnen.

Vanaf 1 januari 2015 wordt er een landelijk Steunpunt integriteitsonderzoek geïntroduceerd. Dat liet minister Plasterk van Binnenlandse Zaken onlangs weten aan de Tweede Kamer. Het Steunpunt moet een laagdrempelig advies- en expertise punt worden waar bestuursorganen uit alle bestuurslagen terecht kunnen met vragen over integriteitskwesties.

Steunpunt
Het Steunpunt wordt ondergebracht bij Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) en zal bestuursorganen voornamelijk van advies voorzien over procesmatige aspecten. Op die manier wordt de rol en de verantwoordelijkheid van de bestuursorganen behouden en versterkt.

Naast de oprichting van het Steunpunt wordt er ook een modelonderzoeksprotocol in het leven geroepen, zodat er een eenduidige en gestructureerde basis wordt geboden voor onderzoek naar integriteitsschendingen. Bovendien zal er extra aandacht worden besteed aan opleiding, training en ervaringsuitwisseling.