“In de sector van woningcorporaties zijn diverse netwerken actief van professionals voor de inhuur van personeel op terreinen als vastgoed, financiën en volkshuisvesting. Wij hebben meerdere specifieke signalen ontvangen van corporaties en ook bij het Meldpunt Integriteit Woningcorporaties dat deze net-werken over hun verdienmodel mogelijk onvoldoende transparant zouden zijn.” Aldus een brief, begin deze maand, van de Autoriteit woningcorporaties (Aw), toezichthouder op de 338 woningcorporaties in Nederland. In die brief kondigt de Aw aan dat men een onderzoek instelt naar het intern verstrekken van opdrachten binnen de corporaties. Dit op grond van genoemde signalen die “het aanzien van en het vertrouwen in de sector, in brede zin, kunnen schaden”. Om hoeveel signalen het gaat, wil men niet zeggen.
Wat is de kwestie? Corporaties huren vaak interim-deskundigen in die expertise meebrengen op het gebied van regelgeving, financiën enz. Toezichthouder Aw vermoedt dat deze ingehuurde professionals mogelijk ‘aanbrengvergoedingen’ krijgen van mensen aan wie zij weer opdrachten verstrekken. Binnen het netwerk van deze beroepsgroep zouden hierover in het geheim afspraken worden gemaakt. Bovendien zouden deze interim bestuurders collega’s inhuren zonder dat daarbij de voorgeschreven selectieprocedures worden gevolgd. Dit soort praktijken dragen het risico in zich dat deze professionals niet uitsluitend in het belang van de corporatie werken, maar ook beslissingen nemen waar zij zelf beter van worden. Of, zoals de toezicht-houder schrijft: “Aanbrengvergoedingen ondergraven het integriteitsbeleid van de corporaties en zorgen ervoor dat de onafhankelijke besluitvorming bij het inhuren van personeel in het geding is”.
Directe aanleiding voor het onderzoek is de schorsing van Klaas Franken, een van de bestuurders van Vidomes, een middelgrote corporatie met 18.000 woningen in de regio ten oosten van Den Haag. De Raad van Commissarissen van Vidomes (RvC) is eind augustus een feitenonderzoek gestart dat in het bijzonder de periode 2014/2015 betreft, voordat Franken bestuurder werd bij Vidomes. In deze periode was Franken door Vidomes ingehuurd als interim manager. Het onderzoek richt zich op de aard van de betrokkenheid van Franken bij het inhuren van personeel door Vidomes, op zogeheten ‘aanbrengvergoedingen’ die Franken daarvoor mogelijk van ingehuurde medewerkers heeft ontvangen en op de transparantie daarover. Overigens heeft Franken deze zaak zelf bij de RvC aangekaart.
In de wereld van de woningcorporaties zijn er veel bureaus actief die bemiddelen bij het inhuren van professionals. Eén van die bureaus is Atrivé. In Trouw noemt directeur Gerrit van Vegchel van Atrivé het ontvangen van aanbrengvergoedingen ‘pervers’. Hij vindt dat interim bestuurders die zijn bemiddeld door een bepaald bureau en aanbrengvergoedingen krijgen, dat bij zo’n bureau ingegrepen moet worden. “Wij maken vooraf afspraken over welke dienst we verlenen en voor welke prijs. Daarin passen zeker geen afspraken over incentives bij de inhuur van adviseurs of interims van ons bureau. Dat is not done”, aldus Van Veghel.
Reactie Job de Haan van Integriteit.nl:
Om bovenstaande in perspectief te plaatsen, moeten we terug naar oktober 2014. Toen kwam het rapport van de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties naar buiten over de opzet en het functioneren van het stelsel van woningcorporaties. Zie hier de beerput die toen openging: De commissie stuitte op mismanagement, manipulatie, het achterhouden van informatie aan toezichthouders, zelfoverschatting en belangenverstrengeling. Directeuren dachten dat ze alles konden maken en hebben “soms op grove wijze gefaald” en het in hen gestelde maatschappelijke vertrouwen beschaamd, stelt de enquêtecommissie vast. Zelfreflectie of spijt is echter nog amper aan de orde.
De leden van de enquêtecommissie stuitten tijdens hun onderzoek op opmerkelijke investeringen. Een jachthaven, voetbalstadion, ziekenhuis, festivals, weidevogelgebied, cruiseschip en een vakantie voor de huurders op Terschelling. Enkele ‘zijprojectjes’ waar de cowboys van de Nederlandse woningcorporaties sinds de privatisering in de jaren negentig de huuropbrengst in staken. De topmannen van Vestia, Rochdale, Woonbron en andere instellingen konden jarenlang hun gang gaan.
Kortom, de commissie kwam tot de schokkende conclusie dat integriteit, transparantie en good governance op grote schaal met voeten werden getreden. De belangrijkste aanbevelingen waren dan ook dat het gedrag van de bestuurders moest verbeteren, fraude en zelfverrijking hard moesten worden aangepakt en integriteit vaker moest worden doorgelicht. Verder moest good governance versterkt worden, er moest één centrale toezichthouder komen, een onafhankelijke Woonautoriteit en de Raad van Commissarissen moest meer macht krijgen. En dat lijkt nu, precies drie jaar later, vruchten af te gaan werpen. De Autoriteit Woningcorporaties kondigt aan een onderzoek in te stellen naar het heimelijk betalen van inhuurkrachten op grond van diverse signalen uit het veld en de directe aanleiding voor dat onderzoek is de schorsing door de RvC van Vidomes van één van de bestuurders van de corporatie. Op het eerste gezicht zou men kunnen vermoeden dat er ondanks de uitkomsten en aanbevelingen van het parlementaire rapport uit 2104 zich er toch weer nieuwe uitwassen hebben voorgedaan binnen de sector van woningcorporaties. Het is echter net zo goed mogelijk dat juist die aanbevelingen en de indertijd gewenste cultuuromslag er juist voor hebben gezorgd dat signalen en meldingen van misstanden eindelijk worden opgepikt en adequaat behandeld, namelijk middels een onderzoek waaruit moet blijken wat er waar is van de berichten over ‘aanbrengvergoedingen’ en de heimelijke afspraken over het betalen van deskundigen door interim bestuurders. De toekomst zal uitwijzen welk van deze twee opties uiteindelijk de juiste zal zijn.