Medisch specialisten die door farmaceutische bedrijven worden gesponsord, schrijven vaker en duurdere medicijnen voor van diezelfde bedrijven. Neem het nieuwe medicijn tegen diabetes Toujeo dat wordt gefabriceerd door Sanofi. Van de artsen die door Sanofi worden gesponsord, schrijft 52% van de artsen dit middel voor. Van de niet-gesponsorde artsen verstrekt slechts 19% dit aan patiënten. De cholesterolverlagers Repatha en Praluent worden door gesponsorde artsen drie tot vier keer vaker voor- geschreven. Artsen die worden betaald door de producent van diabetesmedicijn Tresiba schrijven dat middel aan gemiddeld veertien patiënten voor, de niet-betaalde artsen aan gemiddeld vijf.
Dat blijkt uit onderzoek van zorgverzekeraar VGZ en de Volkskrant. Zij keken bij vier nieuwe geneesmiddelen naar het voorschrijfgedrag van artsen die gesponsord worden. Veel buitenlandse studies hebben de afgelopen jaren een verband vastgesteld tussen sponsoring en voorschrijfgedrag. Dat onderzoek kon in Nederland niet worden gedaan omdat de voorschrijf- gegevens niet openbaar zijn. Hoewel de cijfers statistisch significant zijn, levert het verband tussen sponsoring en voorschrijfgedrag niet meteen hard bewijs voor beïnvloeding. Een woordvoerster van de Federatie Medisch Specialisten zegt dat daarom nog geen conclusies kunnen worden getrokken. VGZ, de op een na grootste zorg- verzekeraar met ruim vier miljoen verzekerden, zette van vier nieuwe, dure geneesmiddelen op een rij hoeveel recepten internisten voor welke ziekte uitschrijven. Die informatie werd op verzoek van de Volkskrant gekoppeld aan de sponsor- bedragen van de farmaceutische industrie, voor bijvoorbeeld lezingen en nascholingen. Op die manier kon voor het eerst een verband worden vast- gesteld. Een samenhang tussen sponsorgeld en voorschrijfgedrag betekent immers nog niet dat het geld van de farmaceutische industrie het voorschrijfgedrag ook stuurt. ‘Er kan van alles meespelen en dat is niet onderzocht’, aldus de Federatie Medische Specialisten.
Reactie Job de Haan Integriteit.nl: Bij dit soort onderzoeken zijn er altijd twee zaken van belang: a. Hoe weten- schappelijk verantwoord is het gedaan en b. wie zijn de opdrachtgevers die bij de uitkomst ervan belang hebben.
Op a. is het lastig een goed antwoord te geven omdat de onderzoeksmethode te summier is weergegeven. De aloude wijsheid: correlatie van verschillende gegevens en resultaten is nog iets anders dan de onderlinge samenhang en causaliteit. Dat er een significant verband kan worden geconstateerd tussen het voorschrijfgedrag van artsen die gesponsord worden en hun niet- gesponsorde collega’s als het gaat om vier nieuwe en dure medicijnen, is prikkelend. Maar dat kan voorlopig als indicatief worden bestempeld omdat er meer mogelijkheden zijn die zouden kunnen leiden tot het nu gevonden resultaat. Tot zover de scepsis. Wat zeker klopt is dat het feit dat deze onderzoeks- uitkomsten grote verschillen laten zien tussen artsen die wel en die niet gesponsord worden door farmaceutische bedrijven, aantoont wat al langer bekend is. Alleen al het feit dat de farma-industrie vele tientallen miljoenen stopt in sponsoring van artsen, geeft aan dat men dat geld goed besteed vindt. De Amsterdamse wetenschapsfilosoof en psychiater Berend Verhoeff noemt het verband logisch: ‘Met geld bind je mensen. Als je iets krijgt, ben je de gever bewust of onbewust iets verschuldigd. De farmaceutische industrie weet dat feilloos uit te buiten.’ Geld heeft altijd invloed, zegt ook emeritus-hoogleraar gezondheidseconomie Guus Schrijvers. ‘Artsen hebben dat lang niet altijd in de gaten.’
En hoe zit het met punt b.: Wie heeft er belang bij de uitkomst van zulk onderzoek? Die opdrachtgevers zijn de Volkskrant en zorgverzekeraar VGZ. Het belang van de eerste mag duidelijk zijn: groot nieuws en dat bleek ook zo uit het feit dat de krant er deze week mee opende. Wat VGZ betreft mag je veronderstellen dat er naast eigenbelang – liever geen dure maar goedkopere medicijnen vergoeden – ook een publicitair belang aan de orde is. Door je naam te verbinden aan dit soort onderzoek vergoot je de goodwill van je bedrijf bij potentiële klanten omdat die ook graag willen dat medicijnen worden voorgeschreven op basis van hun werking en niet omdat er zoveel mogelijk winst op wordt gemaakt. Daarom kun je concluderen dat dit onderzoek belangrijk is, al was het maar omdat dit aantoont dat specifieker en wetenschappelijk meer solide vervolgonderzoek noodzakelijk is.