Minister Edith Schippers van Volksgezondheid heeft een aanbesteding voor het nieuwe bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker voor onbepaalde tijd stilgelegd. Aanvankelijk zou bekend worden welk bedrijf de tests mag leveren voor het onderzoek waarvoor jaarlijks 800.000 vrouwen worden gescreend. Aanleiding is de belangenverstrengeling van de klinisch patholoog prof. Chris Meijer van het VUMC in Amsterdam, waarover NRC-Handelsblad afgelopen zaterdag berichtte.
Meijer is warm pleitbezorger van het nieuwe onderzoek maar verzweeg dat hij daar ook commerciële belangen bij heeft. De hoogleraar bezat jarenlang aandelen in Delphi Bioscience, dat producten maakt voor het zelfscreenen van vrouwen op baarmoederhals- kanker. Meijer was een belangrijk adviseur van de Gezondheidsraad die in 2011 de minister adviseerde om tot een nieuw bevolkingsonderzoek over te gaan. Momenteel voert Meijer onderzoek uit dat rechtstreeks voortvloeit uit dat advies van de Gezondheidsraad. Voor dat onderzoek onder 18.000 vrouwen, levert biotechbedrijf Diassay de tests waarbij Meijer opnieuw zijn financieel belang verzweeg, namelijk dat hij mede- eigenaar van Diassay is.
De ophef rond Meijer heeft ertoe geleid dat de Federatie Medisch Specialisten en de Nederlandse Vereniging voor pathologie in het geweer zijn gekomen. Zij stellen dat medici en wetenschappers meer informatie moeten verstrekken over hun banden met diagnostische laboratoria. Zij vragen zich tevens af of de regels voor nevenactiviteiten wel streng genoeg zijn. Door de commotie rond Meijer is inmiddels ook een groot wetenschappelijk onderzoek onder 30.000 vrouwen in de aanloop naar het nieuwe bevolkingsonderzoek (tijdelijk) stilgelegd. De Gezondheidsraad en VUmc inventariseren intussen Meijers zakelijke belangen. De Ombudsman Wetenschappelijke Integriteit van het ziekenhuis onderzoekt de publicaties van de emeritus-hoogleraar die nog altijd aan het ziekenhuis verbonden is.
Update: Als gevolg van alle publiciteit rond de belangenverstrengeling van Chris Meijer heeft deze zich genoodzaakt gezien op te stappen als lid van de Gezondheidsraad (23 juni 2015).
Reactie Job de Haan van Integriteit.nl:
Opnieuw ligt een sector onder vuur door de beschuldiging van gebrek aan transparantie en (de schijn van) belangenverstrengeling. Toch is het schokkend dat een vooraanstaand wetenschapper en patholoog in de persoon van Chris Meijer jarenlang met meerdere petten op heeft kunnen opereren, waarbij hij zijn status ook geldelijk inzette voor persoonlijk gewin. Opvallend is daarnaast steeds dezelfde reflex bij betrokken maatschappelijke organisaties die steevast roepen om strengere maatregelen. Maar daarmee ontken je de beperkte reikwijdte van regelgeving en wordt ten onrechte vergeten dat hier ook sprake is van een mentaliteitskwestie. Proef bijvoorbeeld de lenigheid en creativiteit van geest die Meijer aan de dag legt om zijn gedrag te rechtvaardigen als hij wordt aangesproken op zijn handelwijze. Delphi Bioscience beschouwt hij als een “belegging” en Diassay als “een privézaak”. Met andere woorden: daar heeft verder niemand iets mee te maken.
Overigens moet gezegd worden dat iedere arts mag bijverdienen. Dat geldt voor de arts uit een maatschap die, fiscaal gezien, ondernemer is evenals voor de arts in loondienst. Maar daar dient wel openheid over gegeven te worden. Er is al een landelijk transparantieregister van de medische sector zelf, maar die gegevens schieten tekort en zijn niet actueel. Ook bestaat er in de wetenschappelijke wereld ‘de code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding van belangen-verstrengeling’. Maar die code staat mede door overheidsbeleid onder druk. De overheid moedigt het vermarkten en te gelde maken van wetenschappelijke vondsten juist aan.
Sterker: de academische wereld is voor haar onderzoek steeds afhankelijker geworden van het bedrijfsleven. Daarmee wordt de kans op belangentegenstelling ook groter en juist daarvoor is die medische code in het leven geroepen met de verplichting allerlei privébelangen te melden. De minister heeft nu de aanbesteding van het bevolkingsonderzoek on hold gezet, maar met evenveel reden kun je beweren dat diezelfde overheid de aanjager is geweest van dit soort wangedragingen. En daarnaast geldt ook hier: de (privé)praktijk is sterker dan de leer.